Szansa dla przedsiębiorców na obniżenie podatku od nieruchomości

Organy podatkowe uznawały dotychczas, że osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą występują w obrocie w dwojakim charakterze – raz jako osoby prywatne a raz jako przedsiębiorcy, niemniej rodzaj prowadzonej przez nich (w konkretnych okolicznościach) działalności gospodarczej powoduje, że nieruchomości mogą być wykorzystywane w ramach działalności gospodarczej. Dlatego też należy je opodatkować w wyższej stawce. Wystarczająca była zatem hipotetyczna możliwość wykorzystania nieruchomości w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca, który zainicjował sprawę rozstrzygniętą w lutym b.r. przez Trybunał Konstytucyjny, nie zgadzał się z dotychczasowym stanowiskiem organu podatkowego, który uzależniał zakwalifikowanie gruntów i budynków do kategorii gruntów i budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wyłącznie od faktu prowadzenia przez osobę fizyczną działalności gospodarczej – co skutkowało obowiązkiem zapłaty podatku od nieruchomości w wyższej stawce. Nieruchomość podlegała opodatkowaniu według wyższej stawki niezależnie od tego, czy grunty, budynki i budowle faktycznie były związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez osobę fizyczną.

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2021 r. Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął o niekonstytucyjności przepisu art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1170). Trybunał uznał, iż w zakresie, w jakim przepis ten rozumiany jest w ten sposób, że o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie posiadanie gruntu, budynku lub budowli przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. A mówi on o tym, iż każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia, a własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza istoty prawa własności. Jak wskazał Trybunał w innym wyroku z 10 lipca 2012 r., (sygn. P 15/12), z przywołanego art. 64 ust. 1 Konstytucji wynika, że wszystkie prawa majątkowe muszą podlegać ochronie prawnej, zaś na ustawodawcy zwykłym spoczywa nie tylko obowiązek pozytywny ustanowienia przepisów i procedur udzielających ochrony prawnej prawom majątkowym, ale także obowiązek negatywny powstrzymania się od przyjmowania regulacji, które owe prawa mogłyby pozbawić ochrony lub ochronę tę ograniczyć.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego przedsiębiorcy nie mogą więc być obciążani wyższą stawką podatku jedynie z powodu posiadania nieruchomości, które nie służą im do prowadzenia działalności gospodarczej. Trybunał podkreślił, iż zastosowane kryterium „posiadania gruntu przez przedsiębiorcę” nie realizuje wyłącznie celu fiskalnego, przez co prowadzi do nieuzasadnionego konstytucyjnie naruszenia prawa do własności.

Omawiamy wyrok zapadł na kanwie sprawy zainicjowanej przez osobę fizyczna prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą – nie dotyczył zatem wprost osób prawnych, będących przedsiębiorcami. Jednak Naczelny Sąd Administracyjny w serii wyroków z dnia 04 marca 2021 r. (sygnatury III FSK 895/21, III FSK 896/21, III FSK 897/21, III FSK 898/21, III FSK 899/21) uznał, iż mimo, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2021 r. zapadł na tle sprawy ze skargi konstytucyjnej osoby fizycznej, w zakresie przyjętej przez Trybunał interpretacji art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. ma on uniwersalne znaczenie. Zawarta w sentencji tego wyroku wypowiedź odnosi się bowiem gruntów, budynków i budowli będących w posiadaniu wszystkich przedsiębiorców lub innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, bez względu na formę prawną.

Powyższy pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego może mieć fundamentalne znaczenie w związku z dotychczasowym sposobem ustalania przez organy podatkowe wysokości podatku według wyższych stawek, od nieruchomości będących w posiadaniu przedsiębiorców będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej (tak zwane ułomne osoby prawne). Jeżeli nieruchomości opodatkowane według wyższej stawki nie były lub nadal nie są faktycznie wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, przedsiębiorcy zyskają możliwość podjęcia kroków prawnych w celu zmniejszenia wysokości zobowiązania podatkowego, lub też w konsekwencji domagania się zwrotu nadpłaconego podatku.